واقعیت این است که از نگهداری مواد غذایی گرفته تا صنایع بزرگ و کوچک، نقش یخ غیرقابل‌انکار است. خصوصاً در صنایع مختلف مانند کشاورزی، تولید مواد غذایی، شیلات و … از انواع یخ در مقیاس بالا استفاده می‌شود. در میان انواع یخ مورد استفاده در صنایع، یخ قالبی( Block Ice) و یخ پولکی ( Flake ice)دو نوع پرکاربرد هستند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند؛ مثلا سطح تماس یخ پولکی خیلی بیشتر از یخ قالبیاست، اما هزینه اولیه آن بیشتر است.
در این مقاله، ابتدا با تعریف و ویژگی‌های یخ قالبیو یخ پولکی آشنا می‌شویم. سپس با بررسی مزایا و معایب هرکدام، به شما کمک می‌کنیم تا انتخابی آگاهانه داشته باشید. اگر می‌خواهید بدانید چگونه بهترین استفاده را از یخ ببرید، این مقاله برای شما نوشته شده است.
آشنایی با یخ قالبیو یخ پولکی
معمولاً یخ‌ها براساس شکل ظاهری دسته‌بندی می‌شوند. هر نوع یخ، فرایند تولید متفاوتی دارد و از طرفی، تفاوت در شکل و ساختار یخ‌ها نیز مستقیماً روی خواص فیزیکی آنها تاثیر می‌گذارد؛ برای مثال، یخ قالبیدیرتر از یخ پولکی ذوب می‌شود و ماندگاری بیشتری دارد. در مقابل، یخ پولکی سطح تماس بیشتری دارد. در ادامه به صورت دقیق‌تر به معرفی این دو مدل یخ می‌پردازیم.
یخ قالبیچیست و چگونه تولید می‌شود؟
یخ قالبی نوعی یخ است که با غوطه‌ور کردن قالب‌های پر از آب تازه در وان براین تولید می‌شود. دمای براین ° 10- C است که باعث می‌شود آب به صورت بلوک‌های یخ با دمای° 5- C منجمد شود. یخ قالبیبیشتر برای خنک‌سازی مواد غذایی استفاده می‌شود. یکی از دلایل محبوبیت یخ قالبی این است که شکل آن امکان جابجایی آسان را فراهم می‌کند. این نوع یخ می‌تواند به راحتی برای مسافت‌های طولانی حمل شود بدون اینکه نیاز به وسیله نقلیه یخچالی داشته باشد.
از یخ قالبیمعمولاً برای نگهداری طولانی‌مدت مواد غذایی، حمل و نقل دریایی و کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود.
یخ پولکی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
دستگاه یخ پولکی (با ظرفیت تولید روزانه ۱ تا ۶۰ تن) یک دستگاه یخ‌سازی است که یخ‌های سفید، خشک و با ضخامت ۱ تا ۲ میلی‌متر تولید می‌کند. یخ پولکی سطح تماس زیادی دارد و می‌تواند به سرعت خنک سازی را انجام دهد، بدون اینکه نقاط تیز برای آسیب رساندن به محصول مورد نظر ایجاد کند. دستگاه یخ‌ساز پولکی پیشرو در پروژه‌های سردسازی سریع و مقیاس بزرگ است و به طور گسترده‌ای در حفظ مواد غذایی در سوپرمارکت‌ها، حفاظت از ماهی، فرآوری غذا، خنک‌سازی بتن و غیره استفاده می‌شود.
مقایسه کلی ویژگی‌های یخ قالبیو یخ پولکی
یخ قالبیبه صورت بلوک‌های با وزن ۱۰، ۱۶ و ۲۵ کیلوگرمی‌تولید می‌شود که به دلیل تراکم بالا و اندازه بزرگ، دیرتر ذوب می‌شود. به همین دلیل، یخ قالبی برای حمل‌ونقل مواد غذایی، ذخیره‌سازی طولانی‌مدت و کاربردهای بزرگ صنعتی مناسب است. با این حال، تولید یخ قالبی زمان بیشتری نیاز دارد.
از طرف دیگر، یخ پولکی به شکل تکه‌های نازک و کوچک تولید می‌شود که سطح تماس بیشتری با مواد دارد. این ویژگی باعث خنک‌کنندگی سریعتر و کارایی بیشتر در کاربردهایی مانند صنایع غذایی، ماهیگیری و خنک‌سازی فوری می‌شود. با این حال، یخ پولکی نسبت به یخ قالبیماندگاری کمتری دارد و در دمای محیط سریعتر ذوب خواهد شد.
| ویژگی | یخ پولکی | یخ قالبی |
| شکل و ساختار | تکه‌های نازک و پولکی شکل | مکعب مستطیل شکل |
| سطح تماس | سطح تماس بسیار بالا | سطح تماس کمتر نسبت به یخ پولکی |
| سرعت خنک کنندگی | بسیار سریع به دلیل سطح تماس بالا | کندتر از یخ پولکی |
| ماندگاری | کمتر از یخ قالبی، زودتر ذوب می‌شود | بیشتر از یخ پولکی |
| کاربردها | خنک‌کنندگی سریع مواد غذایی، نمایش محصولات در فروشگاه‌ها، صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی | فرآیندهای خنک سازی صنعتی و تولید یخ |
| مصرف انرژی | مصرف انرژی کمی‌بیشتر به دلیل فرآیند تولید سریع | مصرف انرژی کمتر |
| زمان تولید | زمان تولید بسیار کوتاه (چند ثانیه) | زمان تولید بیشتر بین ۶ تا ۱۲ ساعت |
کاربردهای یخ قالبیو یخ پولکی در صنایع مختلف
از هر دو نوع یخ پولکی و قالبی در صنعت استفاده می‌شود، اما اینکه کدامیک را انتخاب کنیم، بستگی به این دارد که نیازهای اصلی ما در صنایع چیست؟ برای مثال، آیا به ماندگاری بیشتری نیاز دارید؟ آیا قرار است از آنها در سفرهای طولانی یا حمل و نقل تجاری استفاده کنید؟ یا خنک‌سازی سریعتر برای شما مهم است؟ هرکدام از این موارد می‌تواند در انتخاب نوع یخ موثر باشد. با این حال، در ادامه به کاربردهای هر دو نوع یخ قالبیو پولکی را در صنایع مختلف اشاره می‌کنیم:
کاربردهای یخ قالبی
از جمله کاربردهای یخ قالبیمی‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ تازگی مواد غذایی: یخ قالبیبا ایجاد سرما، از رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها جلوگیری کرده و باعث حفظ تازگی مواد غذایی مانند گوشت، مرغ، ماهی، میوه‌ها و سبزیجات می‌شود.
- تولید بستنی و محصولات لبنی:در تولید بستنی و برخی محصولات لبنی نیز از یخ قالبیبرای کنترل دمای مخلوط و ایجاد بافت مناسب استفاده می‌شود.
- خنک‌سازی بتن:در ساخت سازه‌های بتنی بزرگ، با کمک یخ قالبیدمای بتن تازه را کاهش می‌دهند. این کار باعث کاهش ترک خوردگی بتن در اثر انقباض حرارتی خواهد شد.
- نگهداری ماهی:در صنعت شیلات با استفاده از یخ قالبیماهی‌ها را نگهداری می‌کنند.
- حمل و نقل ماهی: یخ قالبیبرای حفظ دمای پایین در حین حمل و نقل ماهی از محل صید تا بازار مصرف استفاده می‌شود.
کاربردهای یخ پولکی
از یخ پولکی نیز در موارد زیر استفاده می‌شود:
- پروژه‌های عمرانی و سد سازی جهت خنک سازی بتن
- صنایع شیلات و فرآوری آبزیان
- صنایع مواد غذایی
- پیست‌های اسکی مصنوعی
- صنایع و امکانات پزشکی
- صنایع شیمیایی و رنگ و رزین
- سوپر مارکت‌های متوسط و بزرگ
- رستوران‌های متوسط و بزرگ
- مجتمع‌های اقامتی و گردشگری
مزایا و معایب یخ قالبیو یخ پولکی
در جدول زیر، مزایا و معایب یخ قالبیو یخ پولکی را با هم مقایسه کرده‌ایم:
| ویژگی | یخ پولکی | یخ قالبی |
| مزایا | سطح تماس بالا برای خنک‌کنندگی سریع و یکنواخت حفظ کیفیت مواد غذایی مناسب برای نمایش محصولات در فروشگاه‌ها سرعت تولید بالا | هزینه تولید و نگهداری کمتر ماندگاری بیشتر مناسب برای مصارف صنعتی |
| معایب | هزینه تولید و نگهداری دستگاه‌ها بالا ماندگاری کوتاه نیاز به تجهیزات تخصصی | سرعت خنک‌کنندگی پایین زمان تولید به صورت شیفتی سطح تماس کمتر |
سخن آخر؛ آیا یخ قالبیمی‌تواند جایگزین یخ پولکی شود؟
واقعیت این است که یخ قالبیبه دلیل حجم بزرگ و سطح تماس کمتر، نمی‌تواند در کاربردهایی که به خنک‌سازی سریع و یکنواخت نیاز است (مانند نگهداری محصولات دریایی یا صنایع نانوایی) جایگزین یخ پولکی شود. همچنین، حمل‌ونقل و استفاده از یخ قالبی به دلیل وزن زیاد و نیاز به خرد کردن، دشوارتر و زمان‌بر است. با این حال، اگر بودجه شما محدود است و به خنک سازی فوری و ویژه نیاز دارید (مانند ذخیره‌سازی طولانی‌مدت یا حمل‌ونقل عمومی)، یخ قالبی می‌تواند گزینه بهتر و مقرون به صرفه‌ای باشد. نکته مهم این است که تصمیم‌گیری باید بر اساس نوع نیاز (سرعت خنک‌سازی، توزیع دما) و محدودیت‌های بودجه انجام شود.
منبع: